moeder

Vandaag is de sterfdag van mijn moeder en precies vandaag vraagt een medewerkster van de Dekamarkt aan mij: ‘kwam u vroeger niet vaak op de Ramplaan bij de Deka?’. Ja, inderdaad, minstens 1 keer per week en altijd moest ik een slof sigaretten voor mijn moeder meenemen. Dat herinnerde zij zich ook nog.
Dit gesprek zette me ertoe weer eens naar haar uitspraken te kijken die zij in mijn boek’ Mam, vertel eens’ had geschreven. En weer eens een foto van haar op te zoeken die niet in de kamer staat. Daarbij kwam ik ook van haar zeer originele nieuwjaarskaarten tegen

Heb je bepaalde rituelen die belangrijk voor je zijn?
Goeie dag. Is een goede stoelgang ook een belangrijk ritueel? Ik vind van wel.

Hoe belangrijk is je huis voor je?
Zeer belangrijk. Al had ik nog zulke goede reizen gehad, ’t was een fijn vooruitzicht om weer naar huis te gaan. De keuken, daar zit ik graag en ’s avonds op de bank tv kijken.

Hoe kijk je aan tegen de dood?
Onzeker. Je weet niet wat er echt gaat gebeuren. Maar ik hoop dat ik niet terug kom in een andere gedaante. Genoeg is genoeg.

Wat zou je willen dat mensen zich na je dood van jou herinneren?
Dat ze me herinneren, dat ik toch niet zo’n beroerd mens was en ook dikwijls om de dingen heb moeten lachen. Ik schrijf dit nu zo opgewekt omdat het nu zo’n heerlijk weer is en de vogels bezig zijn verliefd op elkaar te worden.

Is uiterlijk belangrijk voor je? Besteed je er veel aandacht aan?
Thuis kan het me niet zoveel schelen, als ’t maar lekker zit en alleen mijn haar kammen. Als ik uitga is het anders. Al is het moeilijk om een oud gebouw op te knappen.

Hoe ga jij om met rimpels en grijze haren?
Ik neem een spoeling en de rimpels zijn er en die blijven, ondanks crèmes. Je zou net als een slang, om de zoveel jaar moeten vernieuwen.

Kerst

Anders dan gedacht zo zonder Frank. Maar op kerstavond hebben we tijdens het eten het over hem gehad en zo was hij er toch bij. Gisteren waren we van plan naar de kerk te gaan maar ons beider lijf was van slag, dus slapen en tutten. Wel laat de kerkdienst van Herman Finkers bekeken en genoten. Al dat Latijn van de gezangen klonk nog zo bekend en hele stukken kon ik meezingen. Wat is hij toch een veelzijdig man.

Voorop de Trouw stond een kerstgedicht van Huub Oosterhuis, ook zo’n bijzondere man. Ik neem de tweede strofe over:

Er zal nooit, nergens

een begin van redding zijn

als niet tenminste een mens zegt

‘hier ben ik’

en ziende om zich heen

zoekt of er nog een is, nog twee of drie

met vonken licht ‘hier ben ik’

in hun ogen.

dagje musea

Ik had nog altijd een uitje tegoed van vriendin A. voor mijn verjaardag en dat hebben we gisteren gedaan. Ik koos voor het fotomuseum, gelegen naast het prachtige Gemeente museum in Den Haag. Met de trein naar het centraal en daar al direct allebei aangetrokken door een wolk van lichtjes. Even een blik naar elkaar, ja doen we, toestel uit de rugzak en ieder op eigen wijze het licht pakken.

Even voor elven waren we bij het museum, en dan is er eerst koffie/ chocomelk met punt. Bleek het museum pas om 12 uur open te gaan. Heerlijk die museumjaarkaart, want dan ga je voor een uurtje naar het naastgelegen Gemeente Museum. En we boften want op de glastentoonstelling konden we foto’s maken voor onze opdracht: licht en schaduw en de opdracht: pasteltinten. Maar er was meer te zien, zoals de beschilderde muren in de gangen door Sol Le Witt. Aangezien we op de cursus bezig zijn met lijnen, kwam dat ook weer van pas.

In het fotomuseum hingen in het restaurant foto’s van Susan Barrett. Zij heeft jarenlang mensen gefotografeerd op de rug vanwege de tekst op hun t-shirt. Deze trof mij het meest. Niet vanwege het doden van je baas, maar vanwege de strekking: het leven is geen repetitie. Het is nu en je kunt het niet overdoen. Dus doe wat belangrijk voor je is.

Toen volgde een heerlijke lunch en was het tijd om via een verleidelijke papierwinkel weer naar huis te gaan. Maar onderweg weer even stoppen voor een restje herfst, gevangen in ijzeren werkplaten. Heerlijke dag.

Klik op de foto’s om ze te vergroten.

laat maar los

Dank voor de lieve reacties op het overlijden van Frank. Vriendin L. stuurde onderstaand gedicht mee dat in enkele regels prachtig het bereid zijn te sterven vertelt en hoe zacht het dan kan zijn.

het werd ochtend
zijn we uitgevochten,  vroeg de man
we zijn uitgevochten, antwoordde de engel
en hij tilde de man op, hield hem tegen het licht en zei:
je bent doorzichtig, nu
laat me maar los zei de man
en de engel knikte en liet hem los.
Toon Tellegen

onverwacht verwacht

Je weet dat het gaat gebeuren maar aan elke goede dag houd je je vast: misschien kunnen we met elkaar nog kerst vieren. Maar Sinterklaas was het laatste feest dat we samen vierden want gistermorgen vroeg is mijn lieve broer Frank overleden. Heel rustig in zijn slaap. Zijn lichaam was zo ver, wij nog niet. Nog steeds niet. En ‘ nooit meer’ is nu voor altijd. In het prachtige boek’ dood-gewoon’ waar ik van de week ook uit citeerde tik ik nu het gedicht ‘ Voornumaals’ over. Want daar denkt iedereen, volgens mij, in deze omstandigheden over: waar gaat de geest, de ziel naar toe? Zullen Frank en Mink elkaar weer ontmoeten? Ik wil het geloven.

Voornumaals

Was ik er al voor ik bestond?
Bestond ik al voor ik er was?
Ik loop een poos op aarde rond
en eindig als een hoopje as
of als gebeente in de grond.
Dan keer ik weer naar weer ik was,
terug naar waar ik mij bevond
voor het gevoel dat ik bestond
en iemand werd of iemand was.

Bette Westera

schelp

Afgelopen maandag bij het labyrint lopen heeft ieder een schelp mee genomen van het strand. Terug in het restaurant bekeken we die schelp en stelden ons de vraag: wat zegt deze schelp mij? Dit zei mijn schelp:

Ik voel me vereerd dat je mij hebt uitgekozen ondanks dat ik niet meer helemaal perfect ben. Maar misschien trekt jou dat wel aan, ben je niet van de perfectie. Wat ik wel hoop is dat je me straks niet in een afvalbak gooit. Als je de ruimte van de zee en het strand gewend bent, is dat dan wel een triest einde. Je weet waarschijnlijk dat ik mijn andere identieke helft kwijt ben. Tijdens ons leven één geheel en na de dood van ons binnenste zijn we door stormen en stroming van elkaar losgebroken. Ik heb een mooi leven gehad en na je dood zo heerlijk op het strand mogen liggen, dat wens ik jou ook toe. Alleen is er wel één groot nadeel: volkomen onverwacht kun je vertrapt of meegenomen worden.

wintermiddag
duinen, strand
wat een weelde
hier in vrede te
lopen

labyrint

Vandaag, een heerlijke winterdag, liep ik weer het labyrint op het strand van Noordwijk. Ik heb de ervaring vastgelegd in een rondeel.

ik loop het labyrint
met vrede in mijn hart
schaduwen vallen op mijn pad
ik loop het labyrint
bij leven hoort de schaduwkant
ik richt me op de zonzij
met vrede in mijn hart
ik loop het labyrint

En omdat we vooraf ook over de letter S schreven, schreven we allen onze eigen letter S in het zand. Klik op de foto om hem te vergroten.

vieren en afscheid nemen

Gisteren hebben we sinterklaas gevierd bij ons thuis en het mooiste cadeau van de dag was dat mijn broer erbij was. Het was even gepruts bij de rolstoellift, vijf dames die hem niet aan de praat kregen. Maar daar kwam onze redder in nood, schoonzoon R., en zoals zo vaak wist hij het te fiksen. We hadden ouderwets goede gedichten, leuke cadeau’s, plezier, lekker eten en drinken en wat zou het helemaal geweldig zijn geweest als onze Mink er ook nog bij was geweest.

Afscheid nemen van de mensen om je heen komt op mijn leeftijd steeds nadrukkelijker naar voren. Afgelopen week overleed een geweldig lid van onze dichtgroep, een sterke vrouw die ondanks haar handicap toch het leven wist te vieren. En een dag later overleed onze lieve buurvrouw uit de Koediefslaan waarmee we altijd nog contact hebben gehouden al was het niet intensief.

Ik blader door het prachtige boek ‘ dood-gewoon’ van Bette Westera en Sylvia Weven kies voor de laatste strofe van het gedicht ‘ Niet Bang’ van Bette Westera.

Ik ben niet bang om dood te gaan.
De dood is maar voor even.
Gaan sterven voelt als slapen gaan
om eens weer op te mogen staan.
Ooit, in een ander leven.

Zo vredig sterven gun je iedereen en ook het geloof in een beter leven hierna. Dat het zo moge zijn.

letters

Zoals ik al eerder schreef zijn vriendin N. en ik met letters bezig. Hierbij een klein stukje uit een van mijn teksten bij de letter M.

De letter M of m .

Deze stoere M zet haar benen stevig op de grond, een beetje in spreidstand. Er is ruimte om onderdoor te lopen, vanaf te glijden maar echt verwarmend, omarmend is deze letter niet. Een soort elektra-paal in het landschap. Als kunstwerk zou ik haar van staal maken en knalrood verven.

Deze m is als een moeder die zacht is en haar armen om je heen slaat. Je kunt er lekker tegenaan leunen en luisteren naar de sprookjes die ze vertelt. Deze letter is ook van mmmm lekker, terwijl ik haar niet zo van chocolade zie.

Deze M wel. Die krijg ik dus binnenkort weer.

Wat kunnen vormen toch bepalend zijn voor gedachten, gevoelens.

MIJMEREN

In het woord zit al de rust die je nodig hebt om te mijmeren. Het uitspreken van het woord vertraagt vanzelf de stem. Mijmeren. Daar zit het woord mij in. Mijmeren die je vaak over dingen en gebeurtenissen die jezelf betreffen. Als je jong bent mijmer je over later en als het dan later is mijmer je over vroeger.

Er zit iets vredigs in het woord, iets liefs. Alsof je alleen mijmert over positieve dingen. Als je over negatieve dingen denkt noem je dat piekeren. En daar is niets zachts, ontspannends aan. Nee, dan mijmeren. Hartslag gaat omlaag, schouders ook, mondhoeken omhoog en geluksgevoel ook. Waarom doen we dit toch niet dagelijks? Geen pilletje nodig om rustig te worden, gewoon mijmeren.